ปตฺโถทเนน ตํ ภิกฺขุํ, ปริวิสิตฺวา ยถาพลํ;

เปเสสิ อภิวาเทตฺวา, สทฺธาย สุทฺธมานโสฯ

[13]

อิมํ ตฺวํ อกรี ปุญฺญํ, ตุยฺเหตํ จริตํ อิมํ;

ตสฺส เต ปุญฺญกมฺมสฺส, อมุขฺยผล มีทิสํติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา อิทํ เต พฺราหฺมณ ธนํ ราชาทีหิ มยา อนาหรณียํ กตํ, ตฺวํ อปริสงฺกนฺโต คเหตฺวา ยถาธิปฺปายํ กโรหิ, อิมํ โข ปน มณิรตนํ อิจฺฉิติจฺฉิตํ ปสวติ, เตนาปิ อานุภาเวน ตว ทานํ อนุปจฺฉินฺทนฺโต ปุตฺตทาราทโย โปเสหีติ อนุสาสิ, ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ เตน วุตฺตนิยาเมเนว ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ททนฺโต สีลํ รกฺขนฺโต จิรํ วสิตฺวา อปรภาเค ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺตีติฯ

[14]

เอวํ นิหีนาปี ธเนน สนฺโต,

ทานนฺวยํ เนว ปริจฺจชนฺติ;

ตสฺมา หิ โภนฺโต สติ เทยฺยธมฺเม,

มา กตฺถ ทาเนสุ ปมาทภาวํติฯ

โมริยพฺราหฺมณสฺส วตฺถุํ ฉฏฺฐมํฯ

37. ปุตฺตวตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

เอกสฺมิํ กิร สมเย ลงฺกาทีปวาสิโน สฏฺฐิมตฺตา ภิกฺขู ชยมหาโพธิํ วนฺทิตุกามา เอกโต มนฺเตตฺวา มหาติตฺเถน นาวํ อารุยฺห ชมฺพุทีปํ ปตฺวา ตามลิตฺติปฏฺเฐเน [ตมลิตฺตปฏฺฏเน อิติกตฺถจิ] โอตริตฺวา อนุกฺกเมน ปาฏลิปุตฺตนครํ ปาปุณิํสุฯ

อถ ตสฺมิํ นคเร ปิณฺฑาย จรนฺเต เต ภิกฺขู เอโก ทุคฺคตมนุสฺโส ทิสฺวา จิเรน [จิเรนาหํทิฏฺฐา อิติสพฺพตฺถ] มยา ทิฏฺฐา พุทฺธปุตฺตาติ โสมนสฺโส ภริยํ ปกฺโกสิตฺวา ภทฺเท อิเมสํ อยฺยานํ ทานํ ทาตุกาโมมฺหิ, ปุพฺเพ โน อกตปุญฺญตฺตา อิทานิ ทุคฺคตา ชาตา, อิเมสุ ปุญฺญกฺเขตฺเตสุ พีชํ โน เจ โรเปสฺสาม, ปุนปิ เอวเมว ภวิสฺสามาติ วตฺวา กิํ เม เคเห เทยฺยธมฺมํ อตฺถีติ ปุจฺฉิฯ สา ตํ สุตฺวา ฆเร โน สามิ อยฺยานํ กิญฺจิ ทาตพฺพํ น ปสฺสามิฯ อปิ จ มม ปุตฺตํ มาเรตฺวา ทานํ ทาตุํ สกฺกาติฯ โส ตสฺสา กถํ สุตฺวา ภทฺเท ปุตฺตํ มาเรตฺวา กิํ ทานํ เทมาติ อาหฯ ตาย ตํ สุตฺวา สามิ กิํ น ชานาสิ, ปุตฺเต โน มเต สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตา ญาติมิตฺตสุหชฺชา จ อมฺหากํ สนฺติกํ อาคจฺฉานฺตา กิญฺจิ ปณฺณาการํ คเหตฺวา อาคจฺฉนฺติฯ มยํ เตน ปณฺณากาเรน ทานํ ทสฺสามาติ วุตฺเต อุปาสโก สาธุ ตถา กโรหีติ มาตุยา เอว ภารมกาสิ, สา ปุตฺตํ มาเรตุํ อวิสหนฺตี อาหฯ ตถา หิฯ

[1]

กิจฺฉา ลทฺธํ ปิยํ ปุตฺตํ, อมฺมมฺมาติ ปิยํ วทํ;

สุนีลเนตฺตํ สุภมุํ, โก ปกฺกมิตุมิจฺฉติฯ

[2]

มาตรา มาริยนฺโตปิ, มาตรเมว โรทติ;

มาเรตุํ ตํ น สกฺโกมิ, หทยํ เม ปเวธตีติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา อหํ สามิ น สกฺโกมิ ปุตฺตํ มาเรตุํฯ ตฺวํ มาเรหีติ ปุตฺตํ ปิตุสนฺติกํ เปเสสิฯ อถ โสปิ ตํ มาเรตุ มสกฺโกนฺโต เอวมาหฯ วุตฺตญฺหิฯ

[3]

ตายนฺติ ปิตุโน ทุกฺขํ, ปุตฺตา ปุตฺตาติ กิตฺติตา;

ปิตุ ทุกฺขํ สุขํ ปุตฺตา, ทายาทา โหนฺติ สพฺพทาฯ

[4]

ตสฺมา เม สทิสํ ปุตฺตํ, ปิลฺลกํ มญฺชุภาสนํ;

น สกฺโกมิ อหํ ภทฺเท, ชีวิตา ตํ วิโยชิตุํฯ

[5]

อยสญฺจ อกิตฺติญฺจ, ปปฺโปติ ปุตฺตฆาตโก;

ปาณาติปาตกมฺมมฺปิ, กามํ โส ผุสเต นโรติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา โส ตฺวเมว ตว ปุตฺตํ มาเรหีติ เปเสสิ, เอวํ เตน วุตฺเต ปุตฺถสฺส มารปาณูปายํ ปริเยสนฺตา เอวมาหํสุ, อมฺเห ปนิมํ มาเรตุํ น สกฺโกมิ, อมฺหากํ ปจฺฉาเคเห มหนฺโต วมฺมิโก อตฺถิ, ตสฺมิํ เอโก นาคราชา ปฏิวสติฯ กุมารํ ตตฺถ เปเสสฺสาม, โส ตํ ฑสิตฺวา มาเรสฺสตีติฯ อิจฺเจเต เอโส โข อุปาโย เอวาติ จินฺเตตฺวา กุมารํ ปกฺโกสิตฺวา อญฺจนา วลิวลยาทีหิ มณฺเฑตฺวา ตสฺส หตฺเถ เคณฺฑุํ [เตณฺฑุํ อิติสพฺพตฺถ] ฐเปตฺวา ตาต ปจฺฉาเคเห วมฺมิกสมีปํ คนฺตฺวา กีฬาติ เปเสสุํฯ ตโต ทารโก คนฺตฺวา เคณฺฑุเกน กีฬนฺโต วมฺมิกพิเล เคณฺฑุกํ ปาเตสิฯ อถ โส เคณฺฑุกํ คณฺหิสฺสามีติ วมฺมิกสุสิเร หตฺถํ ปเวเสสิฯ ตโต สปฺโป กุชฺฌิตฺวา สุสูติสทฺทํ กโรนฺโต มหนฺตํ ผณํ กตฺวา พิลโต สีสํ อุกฺขิปิตฺวา โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ กุมารสฺส หตฺถโต ปริคลิตปาสํวิยฯ อถสฺส กุมาโร กิญฺจิ อชานนฺโต สปฺปสฺส คีวํ ทฬฺหํ คณฺหิฯ อถสฺส มาตาปิตุนฺนํ สทฺธาพเลน นาคราชา กุมารสฺส กรตเล อฏฺฐํสํ อิจฺฉาทายกํ กณฺฐมณิรตนํ ปาเตสิฯ กุมารสฺส มาตาปิตโร ทฺวารํ นิสฺสาย ฐิตา ตสฺส กิริยํ โอโลเกนฺโต ตํ มณิรตนํ ทิสฺวา สีฆํ คนฺตฺวา ปุตฺตํ อุกฺขิปิตฺวา หตฺถโต มณิรตนํ คณฺหิํสุฯ ตโต เต ตํ มณิรตนํ ปริสุทฺธาสเน ฐเปตฺวา อุปจารํ กตฺวา อมฺหากํ อิทญฺจิทญฺจ เทถาติ อพฺภุกฺกิริํสุฯ

อถ เต มณิรตนานุภาเวน เคหทฺวาเร มหนฺตํ มณฺฑปํ กาเรตฺวา วิตานาทินา มณฺฑปํ อลงฺกริตฺวา ภิกฺขูนํ อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา เต สฏฺฐิมตฺเต ภิกฺขู นิสีทาเปตฺวา มหาทานํ อทํสุฯ ตโต นครวาสิโน มณิรตนานุภาวํ สุตฺวา สนฺนิปติํสุฯ อถ เต เตสํ มชฺเฌ อตฺตโน สทฺธาพเลน มณิรตนสฺส ลาภํ ปกาเสตฺวา อิมญฺหิ ทานตฺถาเยว ปริจฺจชฺชามาติ เอกสฺมิํ ฐาเน ปติฏฺฐาเปตฺวา เตนานุภาเวน ยาวชีวํ ทานํ ททนฺตา สีลํ รกฺขนฺตา อายุปริโยสาเน เทวโลเก นิพฺพตฺติํสูติฯ

[6]

เฉตฺวาน เปมํ อปิ อตฺรเชสุ,

ททนฺติ ทานํ อิธ มานุเสวํ;

น ททาติ โก นาม นโร สมิทฺโธ,

ทานญฺหิ ทานสฺส ผลํ สรนฺโตติฯ

ปุตฺตวตฺถุํ สตฺตมํฯ

38. เตภาติกมธุวาณิชกานํ วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อตีเต กิร พาราณสิยํ เต ภาติกา เอกโต หุตฺวา มธุํ วิกฺกิณนฺตา ปุตฺตทาเร โปเสนฺติฯ ตโต เตสุ เอโก ปจฺจนฺตํ คนฺตฺวา มลยวาสีนํ [มลวาสีนํ อิติปิกตฺถจิ] หตฺถโต มธุํ กิณิตฺวา [วกฺกิณิตฺวา อิติสพฺพตฺถ] คณฺหาติ, เอโก คหิตคหิตมธุํ นครํ อาหรติฯ เอโก เตน อาหฏาหฏมธูนิ พาราณสิยํ นิสีทิตฺวา วิกฺกิณาติฯ ตสฺมิํ สมเย คนฺธมาทนปพฺพเต เอโก ปจฺเจกพุทฺโธ วณโรเคนา ตุโร อโหสิฯ